Kennisdossier # 1: Verschillen in dosering medicijnen hartfalen tussen seksen
In augustus 2019 publiceerden onderzoekers van het UMCG in het Britse medisch tijdschrift The Lancet dat de optimale dosering van medicatie voor vrouwen met hartfalen aanzienlijk lager ligt dan voor mannen. Bernadet Santema, die zich hier als arts-onderzoeker op de afdeling Cardiologie nog steeds mee bezighoudt, vertelt over het onderzoek van haar en haar collega’s.
Hartinfarct
‘Het is al langer bekend dat er verschillen zijn tussen hartklachten van man en vrouw. Naar de symptomen van een hartinfarct is al meer onderzoek gedaan, maar over de sekseverschillen van hartfalen veel minder’, begint Bernadet haar verhaal. ‘Bij een hartinfarct is er sprake van een probleem van de kransslagvaten. Dit zijn drie kleine slagadertjes die het hart voorzien van zuurstofrijk bloed. Als daar door aderverkalking een bloedpropje ontstaat, krijgt een deel van het hart geen zuurstof meer. Bij mannen uit zich dat vaak door de klassieke signalen als pijn op de borst en in de linkerarm, terwijl dit zich bij vrouwen soms kan aankondigen door pijn in de bovenbuik.’
Twee types hartfalen
Bij hartfalen spelen er echter andere zaken’, vervolgt Bernadet. ‘Eigenlijk onderscheiden we twee verschillende types hartfalen: een verminderde en een behouden knijpkracht van het hart. Hartfalen als gevolg van een verminderde knijpkracht zien we vooral bij mannen. In mannen is dit vaak het gevolg van een hartinfarct, waarbij ze vaker en sneller moe zijn, en vocht vasthouden in hun benen of longen. Met het maken van een echo is de diagnose van hartfalen met een verminderde knijpkracht goed te stellen.’
Behouden knijpkracht
‘Eigenlijk is het nog maar een paar jaar bekend dat er ook een andere vorm van hartfalen is, namelijk hartfalen met een behouden knijpkracht. Hierbij kan het hart nog wel goed samenknijpen, maar zijn er problemen met het ontspannen van de hartkamer. Doordat deze dik en stijf is, vult het hart zich minder gemakkelijk met bloed, wat netto dezelfde klachten geeft als bij hartfalen met een verminderde knijpkracht. Alleen is deze vorm op een echo veel moeilijker te zien. Om een goede diagnose te stellen zou je het echo-onderzoek eigenlijk moeten combineren met een inspanningsonderzoek of zelfs een hartkatheterisatie waarbij de druk in het hart gemeten wordt.’
Man versus vrouw
In 70% van de gevallen van hartfalen als gevolg van verminderde knijpkracht van het hart, dus eigenlijk de klassieke vorm, gaat het om mannen met een relatief jonge leeftijd. Vrouwen die hartklachten hebben, ontwikkelen dit over het algemeen op latere leeftijd. Ze zijn sneller moe en kunnen kortademig zijn. Niet altijd wordt dit als hartfalen herkend en erkend, maar juist aan de leeftijd toegeschreven. Deze vorm van hartfalen komt overigens ook bij mannen voor. Waar je hartfalen met een verminderde knijpkracht voor het grootste deel bij mannen ziet, zijn er meer vrouwen die leven met hartfalen met een behouden knijpkracht. Hartfalen kan door heel veel dingen komen, zoals een in het verleden doorgemaakt hartinfarct, een te hoge bloeddruk of lekkende hartkleppen.
‘Het is al langer bekend dat er verschillen zijn tussen hartklachten van man en vrouw’
Europese richtlijnen
Patiënten bij wie de diagnose hartfalen is gesteld, worden behandeld via de Europese hartfalenrichtlijn. Ze krijgen vaak plasmedicijnen toegediend, waarna ze worden ingesteld op de juiste dosering hartfalenmedicatie. ‘Hiervoor worden de Europese richtlijnen gehanteerd: zo snel mogelijk na de diagnose wordt met het voorschrijven van vier verschillende medicijnen gestart. De dosering hiervan is in het begin laag, maar in de weken en maanden daarna probeer je die vier medicijnen op te hogen. Eerdere studies tonen namelijk aan dat de effecten van de behandeling het meest gunstig zijn bij een hoge dosering. Patiënten leven dan langer, hebben een betere kwaliteit van leven en hoeven minder vaak opgenomen te worden in het ziekenhuis door hartfalen.’
Bijwerkingen
‘Wat we echter ook zagen, is dat dat ophogen van de medicijnen naar de hoogste doseringen lang niet altijd lukt. Met name bijwerkingen als een achteruitgang van de nierfunctie, een te lage bloeddruk of hartslag of afwijkende bloedwaarden zijn er regelmatig de oorzaak van dat bepaalde medicijnen niet verder konden worden opgehoogd of zelfs gestopt moesten worden. In ons onderzoek zagen we dat bij twee van de vier medicijngroepen vrouwen al heel goede effecten hadden van slechts de helft van de dosering die in de richtlijnen wordt geadviseerd, terwijl mannen pas de beste effecten lijken te hebben bij de hoogste doseringen.’
One size fits all
De onderzoeksgroepen van de studies waarop de behandelingen zijn gebaseerd, bestaan voor 70 tot 80% uit blanke mannen. ‘De huidige behandelingen zijn gebaseerd op het principe ‘one size fits all’. Wij zijn gaan onderzoeken of dat wel terecht was. Zou iemand met een kleiner postuur, een lager gewicht en een ander ras misschien een gunstiger effect hebben bij een lagere dosering? Wij hebben ons nu vooral gericht op de verschillen tussen man en vrouw. Voor ons onderzoek konden we putten uit informatie over patiëntengroepen van Europese en Aziatische databases.’
Oorzaak
‘Die verschillen kunnen bijvoorbeeld te maken hebben met het verschil in vet- en spierhuishouding tussen man en vrouw. Vrouwen hebben doorgaans een hoger vetpercentage, waardoor medicijnen die in het vet worden opgeslagen, langer in het lichaam blijven. Ook hebben vrouwen over het algemeen een lager bloedvolume dan mannen en kan de hormoonhuishouding een rol spelen. Maar dat is nog niet hoe we het nu al aanvliegen’, haast Bernadet zich te zeggen.
Meer onderzoek
‘Er is eerst nog meer onderzoek nodig, voordat de Europese richtlijn voor de behandeling van hartfalen wordt aangepast. Maar het is wél goed dat er steeds meer aandacht en bekendheid komt voor de verschillen tussen hartfalen in man en vrouw. Dit kan er enerzijds toe leiden dat hartfalen bij vrouwen sneller wordt herkend én dat ze beter behandeld kunnen worden.’
-
Je staat op en het wordt zwart voor je ogen. Alles tolt en je graait om je heen voor houvast, om niet om te vallen. Dit is vast weleens gebeurd toen je nog slaperig te snel uit bed stapte, of ging staan nadat je in bad had gelegen. -
Als je kijkt naar de Top 3 van doodsoorzaken in Nederland, staan hart- en vaatziekten op een tweede plaats. Een zorgelijke ontwikkeling, zeker wanneer je bedenkt dat er met leefstijl en voeding veel ellende voorkomen had kunnen worden. We willen immers allemaal zo lang mogelijk gezond en vitaal blijven. -
Mannen komen van Mars en vrouwen van Venus. Of niet? In elk geval is duidelijk dat er verschillen bestaan tussen het mannenhart en het vrouwenhart. -
In haar jeugd was Merel altijd erg sportief geweest. Sportief én actief. Een paar keer in de week trainde ze samen met de andere meiden van haar volleybalteam om zich voor te bereiden op de wedstrijd van zaterdag. -
Nu je wat meer binnen zit en je geregeld je avonden vult met een deken op de bank, voel je het nu meer dan ooit: die zeurende pijn in je rug, tussen je schouders of bij je staartbotje. -
In de eeuwenoude traditie van de Chinese geneeskunde wordt voeding beschouwd als een essentieel element voor een gezond en evenwichtig leven. -
Een gezond lichaam is zo normaal, totdat het dat ineens niet meer is. Wanneer we ziek worden, bijvoorbeeld, of wanneer we pijn krijgen wanneer we het niet verwachten. -
Bij ‘fit en gezond’ denk je snel aan sporten en bewegen. Iemand die fit en gezond is, komt ook zo over: vlot en jong. -
Blauwe luchten, warme zonnestralen, heerlijke temperaturen en…. insecten. In de zomer zijn insecten een stuk actiever. -
Wil jij je dagelijkse dieet een extra boost geven? Als het aankomt op het opbouwen van een gezond en evenwichtig dieet, is er een aantal essentiële voedingsstoffen, vitaminen en mineralen die absoluut niet mogen ontbreken in je dagelijkse dieet. In dit artikel lichten we er vijf uit die wat extra aandacht verdienen. Blijf je last ervaren van tekorten, of wil je zeker zijn dat je genoeg van iets binnenkrijgt?