Kennisdossier #2: Depressiviteit bij vrouwen
Niet zo lekker in je vel zitten, wat somber zijn of een dipje hebben. Daar hebben we allemaal weleens last van. Gewoon een beetje depressief. ‘De term ‘depressief’ wordt zo gemakkelijk gebruikt, maar het is echt heel wat anders dan even in een dipje zitten. Je staat er elke dag mee op’, weet Koko Beers, neurobioloog en onder andere woordvoerder van de Hersenstichting. ‘Er rust nog steeds een taboe op en wordt in sommige gevallen gezien als zwakte. Totaal onterecht, want je kunt er niets aan doen. Het is nooit je eigen schuld.’
Overal tegen opzien
‘Depressiviteit belemmert je leven. Je ziet overal tegenop. Alles kost moeite: je bed uitkomen, werken, sociale contacten onderhouden. Je hebt een somber gevoel. Iedere dag. En dat kan weken, en soms wel maanden duren. Het gaat vaak ook nog eens gepaard met lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, slapeloosheid, spierpijn, vermoeidheid en concentratieproblemen. Er komt écht meer bij kijken dan gewoon even niet zo lekker in je vel zitten.’
Lastig vast te stellen
Het maakt het lastig dat een depressie niet via een lichamelijk onderzoek is vast te stellen. Koko: ‘Een arts moet daarom ook de diagnose stellen. En dat is niet altijd gemakkelijk want klachten als vermoeidheid en hoofdpijn kunnen ook met andere aandoeningen te maken hebben. Een arts kan meestal aan de hand van het stellen van specifieke vragen nagaan of er sprake is van een depressie.’
Meer vrouwen dan mannen
Cijfers wijzen uit dat depressiviteit 1,5 keer zo vaak voorkomt bij vrouwen als bij mannen. ‘Bij mijn weten is de reden waarom dat zo is nog nooit goed onderzocht’, vermoedt Koko. ‘Aangenomen wordt dat hormonen hierin een belangrijke rol spelen. Het zou er ook mee te maken kunnen hebben dat vrouwen meer over hun gevoelens praten en eerder hulp zoeken. Gemiddeld genomen piekeren vrouwen wel meer dan mannen. Ze ondervinden meer sociale druk. Maar nogmaals: dat zijn aannames, want echt onderzocht is het niet. Maar vrouwen lijken wel kwetsbaarder te zijn voor het ontwikkelen van een depressie dan mannen.’
Verschillende vormen
Er zijn overigens wel verschillende vormen van depressie. Hierbij kun je denken aan een lichte, zware en chronische depressie, maar ook aan een postnatale (of postpartum) en seizoensgebonden depressie. Er kunnen ook diverse oorzaken aan ten grondslag liggen. ‘Ten eerste heb je de biologische factor. In bepaalde families komt het meer voor, maar het kan ook een hormonale oorzaak hebben of komen door medicijn- of alcoholgebruik. Er kunnen ook sociale factoren zijn. Dingen die je hebt meegemaakt in je jeugd, hechtingsproblematiek, een scheiding, overlijden of een grote gebeurtenis in je leven. En ten slotte kunnen psychologische factoren een rol spelen. Dat heeft te maken met je persoonlijkheid, je zelfvertrouwen, het lastig vinden om hulp te vragen of omdat je veel piekert’, somt Koko op. ‘Al die dingen samen bepalen jouw risico op het krijgen van een depressie. Die zorgen ervoor dat wanneer twee verschillende mensen dezelfde situatie ervaren, de een wel klachten krijgt en de ander niet.’
‘Het krijgen of hebben van een depressie is nooit je eigen schuld’
Disbalans
‘Eigenlijk is depressie een disbalans van stofjes in je hersenen. Van neurotransmitters: stofjes die zorgen dat signalen tussen cellen worden overgebracht. Stofjes zoals serotonine dat zorgt voor een geluksgevoel. Bij een depressie is die balans niet in orde. Het kan zijn dat de stofjes zelf minder worden aangemaakt, maar het kan ook voorkomen dat de receptoren, de delen van de zenuwcellen waaraan neurotransmitters zich binden, zodat signalen worden overgebracht, niet goed worden aangemaakt. Er wordt nog steeds volop onderzoek naar gedaan, maar het is ongelooflijk ingewikkeld.’
Behandelingen
Afhankelijk van het type depressie zijn er wel diverse behandelingen om depressiviteit te bestrijden. ‘Al is de oplossing niet heel rechtlijnig’, legt Koko uit. ‘Er is een aantal behandelingsmogelijkheden. Bij een lichte depressie kom je vaak een heel eind met zelfhulp en online tools, dagelijkse begeleiding, meer bewegen en sporten. Mensen met een zware en/of terugkerende depressie hebben vaak baat bij psychotherapie waarbij ze beter met hun depressie leren om te gaan, zoals bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie. Vaak gaat dat samen met antidepressiva, medicatie die zorgt voor de balans van de stofjes in de hersenen. Het kan echter lastig zijn om de juiste dosis van antidepressiva in te stellen en ook het afbouwen ervan kan de nodige problemen geven.’
Invasief
‘In sommige gevallen werkt dat ook nog niet’, vervolgt Koko haar verhaal. ‘Dan is er sprake van een zogenoemde therapieresistente depressie. Als alle genoemde behandelingen niet werken, of niet meer werken, kunnen er bij langdurig ernstige depressies invasieve methodes worden toegepast. Elektroconvulsietherapie is daar een goed voorbeeld van. De elektroshock wordt onder narcose gegeven en 50 tot 70% van de patiënten hebben er baat bij. Daarnaast is er ook nog de deep brain stimulation: een hersenstimulatie via een hersenoperatie. Beide behandelingen zijn best heftig, maar kunnen een laatste redmiddel zijn.’
Hersengezondheid
Depressiviteit is niet altijd te voorkomen, maar tóch kun je je hersengezondheid wel zo optimaal proberen te houden. Koko: ‘Als je al eens een depressie hebt doorgemaakt en je het gevoel hebt dat het opnieuw op de loer ligt, is het belangrijk om de situatie zo goed mogelijk te analyseren. Probeer na te gaan wat de depressie heeft veroorzaakt en probeer tijdig een terugval te voorkomen. Zorg in ieder geval voor regelmaat, dat is heel belangrijk, en zorg voor een goede nachtrust. Ga dagelijks naar buiten en zorg voor genoeg beweging. Wandelen zorgt voor een betere stemming en een beter humeur en heeft invloed op hoe je omgaat met stress. Daarnaast helpt het ook om te leren omgaan met teleurstelling en pech. Daarmee versterk je je mentale kracht. En daarmee verklein je het risico op een depressie. Maak het vooral bespreekbaar als je niet lekker in je vel zit. Deel het in ieder geval met je naaste en je werkgever. Want eigenlijk zou je net zo eenvoudig moeten kunnen zeggen dat je depressief bent, als dat je doorgeeft dat je griep hebt.’
Voor je naaste
Een depressie heb je niet alleen. Het heeft namelijk ook veel invloed op je omgeving. ‘Als je naaste depressief is, is het vooral belangrijk om te luisteren en niet te oordelen. Hoe moeilijk dat ook kan zijn. Word niet boos als de ander vermoeid is. Of vergeetachtig. Dat hoort bij de ziekte. Depressiviteit ís een hersenaandoening. Een aandoening waar de ander geen schuld aan heeft. Dergelijke klachten horen er nu eenmaal bij. Leid hem of haar af waar het kan, door bijvoorbeeld samen een rondje te wandelen. Vergeet ook jezelf niet en blijf goed voor jezelf zorgen. Zoek ontspanning en vraag ook anderen om mee te helpen’, benadrukt Koko.
-
Stress op het werk is een veelvoorkomend probleem waar veel mensen mee te maken hebben. Het kan leiden tot burn-out, depressie en andere mentale gezondheidsproblemen. -
Veel mensen vinden het lastig om van zichzelf te houden. Dat komt vaak doordat ze zich laten leiden door de verwachtingen van hun omgeving of de eisen van de maatschappij. Dat gold in ieder geval voor Susan (39). Ze had het gevoel de perfecte werknemer, partner en ouder te moeten zijn. -
We hebben er allemaal van tijd tot tijd last van: stress. Het woord heeft een negatieve klank, want je kunt er immers allerlei klachten door krijgen, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, rug- en nekklachten, concentratieverlies en slapeloosheid. -
Naomi had er al haar hele leven last van: een vaak ongefundeerde angst die ieder moment de kop kon opsteken. Ze had geen idee hoe ze daar kon afkomen. Ze had al vele therapieën gevolgd en ondergaan. -
In onze moderne wereld, waar stress en burn-outs helaas steeds vaker voorkomen, is het belangrijk om op verschillende manieren te zoeken naar een verbetering van de geestelijke gezondheid. Eén van die manieren, verrassend genoeg, is het leren van een nieuwe taal. -
Wanneer je een trauma ervaart, lijkt het alsof je brein op tilt slaat. Spanning en stress hopen zich op tot het punt waarop je niet meer normaal lijkt te functioneren. -
Eigenlijk zijn we allemaal een radertje in het grote geheel. Onderdeel van een systeem. Van je gezin, je werk, je vriendengroep. Als er één radertje stagneert, heeft dat invloed op de rest. -
Je bent zó moe. Dagelijks ben je in de weer met vroege wekkers, je gezin, je baan, je sociale contacten, je werk. Je staat continu onder druk. -
Het is soms heerlijk om je even onder te dompelen in een warm bad. Om dat verwenmomentje écht compleet te maken, kun je je bad verrijken met een lekkere badolie, of een lekkere combinatie van oliën. -
Je had je het ouderschap zo anders voorgesteld. Een beetje zoals op die plaatjes in lifestyle magazines. Je zag het al helemaal voor je. En alhoewel je dol bent op je kinderen – je zou ze voor geen goud willen missen – pakte dat idyllische beeld in de praktijk toch wat anders uit.