Kennisdossier #2: Depressiviteit bij vrouwen
Niet zo lekker in je vel zitten, wat somber zijn of een dipje hebben. Daar hebben we allemaal weleens last van. Gewoon een beetje depressief. ‘De term ‘depressief’ wordt zo gemakkelijk gebruikt, maar het is echt heel wat anders dan even in een dipje zitten. Je staat er elke dag mee op’, weet Koko Beers, neurobioloog en onder andere woordvoerder van de Hersenstichting. ‘Er rust nog steeds een taboe op en wordt in sommige gevallen gezien als zwakte. Totaal onterecht, want je kunt er niets aan doen. Het is nooit je eigen schuld.’
Overal tegen opzien
‘Depressiviteit belemmert je leven. Je ziet overal tegenop. Alles kost moeite: je bed uitkomen, werken, sociale contacten onderhouden. Je hebt een somber gevoel. Iedere dag. En dat kan weken, en soms wel maanden duren. Het gaat vaak ook nog eens gepaard met lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, slapeloosheid, spierpijn, vermoeidheid en concentratieproblemen. Er komt écht meer bij kijken dan gewoon even niet zo lekker in je vel zitten.’
Lastig vast te stellen
Het maakt het lastig dat een depressie niet via een lichamelijk onderzoek is vast te stellen. Koko: ‘Een arts moet daarom ook de diagnose stellen. En dat is niet altijd gemakkelijk want klachten als vermoeidheid en hoofdpijn kunnen ook met andere aandoeningen te maken hebben. Een arts kan meestal aan de hand van het stellen van specifieke vragen nagaan of er sprake is van een depressie.’
Meer vrouwen dan mannen
Cijfers wijzen uit dat depressiviteit 1,5 keer zo vaak voorkomt bij vrouwen als bij mannen. ‘Bij mijn weten is de reden waarom dat zo is nog nooit goed onderzocht’, vermoedt Koko. ‘Aangenomen wordt dat hormonen hierin een belangrijke rol spelen. Het zou er ook mee te maken kunnen hebben dat vrouwen meer over hun gevoelens praten en eerder hulp zoeken. Gemiddeld genomen piekeren vrouwen wel meer dan mannen. Ze ondervinden meer sociale druk. Maar nogmaals: dat zijn aannames, want echt onderzocht is het niet. Maar vrouwen lijken wel kwetsbaarder te zijn voor het ontwikkelen van een depressie dan mannen.’
Verschillende vormen
Er zijn overigens wel verschillende vormen van depressie. Hierbij kun je denken aan een lichte, zware en chronische depressie, maar ook aan een postnatale (of postpartum) en seizoensgebonden depressie. Er kunnen ook diverse oorzaken aan ten grondslag liggen. ‘Ten eerste heb je de biologische factor. In bepaalde families komt het meer voor, maar het kan ook een hormonale oorzaak hebben of komen door medicijn- of alcoholgebruik. Er kunnen ook sociale factoren zijn. Dingen die je hebt meegemaakt in je jeugd, hechtingsproblematiek, een scheiding, overlijden of een grote gebeurtenis in je leven. En ten slotte kunnen psychologische factoren een rol spelen. Dat heeft te maken met je persoonlijkheid, je zelfvertrouwen, het lastig vinden om hulp te vragen of omdat je veel piekert’, somt Koko op. ‘Al die dingen samen bepalen jouw risico op het krijgen van een depressie. Die zorgen ervoor dat wanneer twee verschillende mensen dezelfde situatie ervaren, de een wel klachten krijgt en de ander niet.’
‘Het krijgen of hebben van een depressie is nooit je eigen schuld’
Disbalans
‘Eigenlijk is depressie een disbalans van stofjes in je hersenen. Van neurotransmitters: stofjes die zorgen dat signalen tussen cellen worden overgebracht. Stofjes zoals serotonine dat zorgt voor een geluksgevoel. Bij een depressie is die balans niet in orde. Het kan zijn dat de stofjes zelf minder worden aangemaakt, maar het kan ook voorkomen dat de receptoren, de delen van de zenuwcellen waaraan neurotransmitters zich binden, zodat signalen worden overgebracht, niet goed worden aangemaakt. Er wordt nog steeds volop onderzoek naar gedaan, maar het is ongelooflijk ingewikkeld.’
Behandelingen
Afhankelijk van het type depressie zijn er wel diverse behandelingen om depressiviteit te bestrijden. ‘Al is de oplossing niet heel rechtlijnig’, legt Koko uit. ‘Er is een aantal behandelingsmogelijkheden. Bij een lichte depressie kom je vaak een heel eind met zelfhulp en online tools, dagelijkse begeleiding, meer bewegen en sporten. Mensen met een zware en/of terugkerende depressie hebben vaak baat bij psychotherapie waarbij ze beter met hun depressie leren om te gaan, zoals bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie. Vaak gaat dat samen met antidepressiva, medicatie die zorgt voor de balans van de stofjes in de hersenen. Het kan echter lastig zijn om de juiste dosis van antidepressiva in te stellen en ook het afbouwen ervan kan de nodige problemen geven.’
Invasief
‘In sommige gevallen werkt dat ook nog niet’, vervolgt Koko haar verhaal. ‘Dan is er sprake van een zogenoemde therapieresistente depressie. Als alle genoemde behandelingen niet werken, of niet meer werken, kunnen er bij langdurig ernstige depressies invasieve methodes worden toegepast. Elektroconvulsietherapie is daar een goed voorbeeld van. De elektroshock wordt onder narcose gegeven en 50 tot 70% van de patiënten hebben er baat bij. Daarnaast is er ook nog de deep brain stimulation: een hersenstimulatie via een hersenoperatie. Beide behandelingen zijn best heftig, maar kunnen een laatste redmiddel zijn.’
Hersengezondheid
Depressiviteit is niet altijd te voorkomen, maar tóch kun je je hersengezondheid wel zo optimaal proberen te houden. Koko: ‘Als je al eens een depressie hebt doorgemaakt en je het gevoel hebt dat het opnieuw op de loer ligt, is het belangrijk om de situatie zo goed mogelijk te analyseren. Probeer na te gaan wat de depressie heeft veroorzaakt en probeer tijdig een terugval te voorkomen. Zorg in ieder geval voor regelmaat, dat is heel belangrijk, en zorg voor een goede nachtrust. Ga dagelijks naar buiten en zorg voor genoeg beweging. Wandelen zorgt voor een betere stemming en een beter humeur en heeft invloed op hoe je omgaat met stress. Daarnaast helpt het ook om te leren omgaan met teleurstelling en pech. Daarmee versterk je je mentale kracht. En daarmee verklein je het risico op een depressie. Maak het vooral bespreekbaar als je niet lekker in je vel zit. Deel het in ieder geval met je naaste en je werkgever. Want eigenlijk zou je net zo eenvoudig moeten kunnen zeggen dat je depressief bent, als dat je doorgeeft dat je griep hebt.’
Voor je naaste
Een depressie heb je niet alleen. Het heeft namelijk ook veel invloed op je omgeving. ‘Als je naaste depressief is, is het vooral belangrijk om te luisteren en niet te oordelen. Hoe moeilijk dat ook kan zijn. Word niet boos als de ander vermoeid is. Of vergeetachtig. Dat hoort bij de ziekte. Depressiviteit ís een hersenaandoening. Een aandoening waar de ander geen schuld aan heeft. Dergelijke klachten horen er nu eenmaal bij. Leid hem of haar af waar het kan, door bijvoorbeeld samen een rondje te wandelen. Vergeet ook jezelf niet en blijf goed voor jezelf zorgen. Zoek ontspanning en vraag ook anderen om mee te helpen’, benadrukt Koko.
-
Veel mensen in Nederland werken fulltime, en voor die mensen klinkt het dan ook niet gek als we het hebben over de dagelijkse werksleur. Voor sommige mensen is het zelfs zo erg dat ze van s ochtends vroeg tot s avonds laat bezig zijn met hun werk. Dit hoeft niet altijd fysiek bezig te zijn, veel mensen kunnen hun gedachten niet van werk afkrijgen en blijven ook na werk nadenken over werk over hoe dingen beter kunnen of dingen die nog gedaan moeten worden. -
Tamar (37) merkte vlak voor de feestdagen dat ze steeds meer fysieke klachten kreeg: hoofdpijn, vermoeidheid, prikkelbaar en slecht kunnen slapen omdat ze alleen maar lag te piekeren. En dan die huilbuien steeds op de meest onverwachte momenten. Jeetjemina, zo kende ze zichzelf helemaal niet. -
Cadeaus geven aan een ander is leuker dan er zelf één krijgen, althans dat zeggen veel mensen. Dat is op het gebied van materiële zaken vaak ook zeker het geval, maar waar het gaat om echte duurzame investeringen is het vooral belangrijk om deze jezelf cadeau te doen. Hier gaan namelijk jijzelf maar ook je omgeving profijt van hebben. -
Toen Janneke (39) voor het eerst bij me kwam, was ze aan het herstellen van een pittige burn-out. Zelf had ze die absoluut niet zien aankomen. Ze deed immers alleen maar dingen die ze leuk vond (dacht ze)? Voor haar uitdagende baan op het evenementen organisatiebureau maakte ze vaak lange dagen. -
Iedereen is weleens moe. Maar wat als je energieniveau continu op het laagste pitje staat en de vermoeidheid je dagelijks leven gaat beïnvloeden? -
Waar denk jij aan bij de ideale leider? Waarschijnlijk denk je dan al snel aan een leidinggevende rol, bijvoorbeeld op de werkvloer. -
Veel mensen maken in het nieuwe jaar nieuwe plannen, zoals een bepaald doel bereiken. Je hoort dit meestal voorbij komen als ‘goede voornemens.’ Dat is niet zo gek, want veel mensen reflecteren aan het eind van een jaar. Ze vragen zich bijvoorbeeld af hoe ze het afgelopen jaar ervaren hebben, en wat ze hebben bereikt. -
Het lijkt wel alsof stress tegenwoordig de normaalste zaak van de wereld is. En een beetje stress is ook gezond. Dat klinkt misschien gek, maar tot op zekere hoogte is stress echt niet erg. -
Wat doen feestdagen met jou? Heb je er een bloedhekel aan of vind je het juist leuk? Of je de kerstdagen nu geweldig vindt of juist niet, in beide situaties kun je tegen stress of spanning aanlopen. Als je niks met de feestdagen hebt, kijk je er misschien tegenop. -
Het jaar loopt bijna op het eind, waardoor je vaak automatisch meer tot inkeer komt. Net zoals er op tv, in de krant en op social media allerlei lijstjes worden gemaakt met de gebeurtenissen van de afgelopen periode, doe je dat ook met je eigen leven. Wat is er allemaal gebeurd?