Een nieuw begin
Hoe vaak beginnen we in ons leven niet aan iets nieuws? We willen allemaal weleens iets anders of zijn toe aan iets nieuws. Soms is die drang zó sterk dat er echt iets móét veranderen en er een frisse wind door je leven moet waaien, omdat het plezier of de passie uit je leven verdwenen is. Een eerste stap is dan om uit te zoeken waar je wél energie van krijgt; waar je plezier en voldoening uit haalt. Soms weet je precies waar je heen wilt, maar soms is het gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Om de verandering in gang te zetten en aan iets nieuws te beginnen, moet je in de eerste plaats beginnen met keuzes maken. Iets nieuws beginnen is ook afscheid nemen. En zo is het ook met afscheid nemen van je leven, want dat kun je maar één keer doen. Ondanks dat we weten dat we allemaal een keer doodgaan, stoppen we die gedachte en de te maken keuzes daarbij liever weg. Deze column is vooral bedoeld als aanmoediging om na te denken over de laatste reis.
Nieuw begin
Wanneer je aan je laatste reis begint, betekent dit niet alleen afscheid nemen van je leven. Het betekent voor je naasten ook een nieuw begin. Voor sommigen komt de dood onverwacht en voor anderen komt hij verwacht. En voor sommigen komt de dood zelfs als een geschenk. Het lichaam waarin al die jaren je ziel heeft gehuisd, sterft wanneer je het leven afsluit dat zich in tegenspoed bevindt. Hoe kun je jezelf voorbereiden op een goed sterfbed?
Crisismoment
Te horen krijgen dat je ongeneeslijk ziek bent, is voor iedereen een crisismoment. Er zijn mensen die zich hieraan kunnen overgeven, maar er zijn ook mensen die alles onder controle willen houden. ‘Je sterft zoals je hebt geleefd’, wordt vaak gezegd. Toch is dit volgens rouwdeskundige Manu Keirse niet altijd waar. Je hebt mensen die beter sterven dan ze geleefd hebben en je hebt ook mensen die slechter sterven dan ze geleefd hebben.
Loslaten
Sterven is vaak een ingewikkeld proces, omdat je geliefden moet loslaten. Het grote loslaten van alles wat ons vertrouwd is boezemt onrust en angst in. Wanneer je de moed hebt om die angst in de bek te kijken, ervaar je dat angst iets is wat in golven komt en gaat. Je kunt daar als het ware doorheen ademen. Volgens Ineke Koedam, oprichtster van het Landelijk Expertise Centrum Sterven, kunnen we tijdens ons leven leren te sterven door iedere keer opnieuw los te laten wat ons niet meer dient.
Uitdaging
Ieder mens vindt vanuit zijn kern antwoorden op bestaansvragen. Het is een levenslange oefening om iedere keer terug te gaan naar die kern; wie wij ten diepste zijn. Wie dit beheerst kan op het sterfbed rustig blijven en niet in paniek raken. Het is een enorme uitdaging en een levenslange oefening.
Lege plaats
Doodgaan is de laatste adem uitblazen. De nabestaanden blijven achter. Die moeten leren leven met een lege plaats in hun midden. De manier waarop je sterft is sterk van invloed op de nabestaanden voor de rest van hun leven. Voordat je sterft, kun je je nabestaanden vier belangrijke dingen meegeven. Zo is het van belang om sorry te zeggen en iemand te vergeven, maar ook uit te spreken: ‘Ik dank je en ik houd van je’. Het is essentieel om dit uit te spreken, omdat de zin van het leven de herinnering is die je achterlaat bij de mensen die verder moeten leven. In een herinnering blijft een leven voorgoed bestaan.
Goed afscheid nemen: je kunt het maar één keer doen
Rouwproces verlichten
Wanneer je alles wat er in je hart zat uitgesproken hebt, kan dit het rouwproces voor nabestaanden verlichten. Geen leegtes of afstand, maar waar liefde de drijvende kracht was. Liefde die zo diep is, zodat je de ander kunt vasthouden terwijl jij sterft en de ander afscheid neemt. De stervende waar je niet zonder wilt zijn, maar die je loslaat zodat de stap naar de andere kant gemakkelijker gemaakt kan worden. Vasthouden en toch loslaten. Verdriet voelen, maar toch mee kunnen glimlachen om de gedeelde mooie momenten. Het afronden is liefdevol omarmen en meegaan tot zover het mogelijk is. De liefde leidt de ander, maar ook de achterblijvers en die liefde blijven aanwezig in elke stap die verder gemaakt moet worden.
Nieuwe stappen
Het leven gaat na het sterven weer verder zoals de dag volgt op de nacht. De zon komt weer op en in alles waar de leegte voelbaar is, zal de liefde deze leegte en het gemis vullen. De afronding van een leven, is vaak het begin van een leven zonder. Nieuwe stappen moeten worden gemaakt, nieuwe herinneringen mogen worden beleefd en nieuwe boeken zullen worden geschreven, maar in alles blijft de liefde, die ooit is gedeeld, voelbaar. Goed afscheid nemen: je kunt het maar één keer doen.
Vertrouwen
In twintig jaar uitvaartverzorging en -begeleiding hebben meerdere mensen hun vertrouwen uitgesproken en hun laatste reis samen met mij voorbereid. Afgelopen augustus schonk ook Magda aan mij haar vertrouwen. Samen met haar en het gezin van Magda heb ik hen mogen begeleiden en voorbereiden op haar laatste reis.
Voorbereiding
Wil jij je voorbereiden op jouw laatste reis? Het boek ‘Je kunt het maar één keer doen’ is met een luchtige en integere toon een aanzet tot het nadenken over de manier waarop we sterven. Volgens de schrijfsters bestaat er geen blauwdruk voor een goed sterfbed, maar je kunt je er wel degelijk op voorbereiden. En dat is natuurlijk ook zo. Bij die voorbereiding, in het afwegen en maken van praktische keuzes, ben ik je graag tot steun.
Samen terugkijken
Daarnaast kunnen we met elkaar stilstaan bij het naderend afscheid van jouw leven of een geliefd persoon. Samen terugkijken op het geleefde leven. Dankbaarheid uitspreken voor alle mooie dingen die men ontvangen heeft van elkaar. En waar nodig sorry zeggen voor dat wat niet goed gegaan is. Met liefde en genegenheid elkaar nog eens in de ogen kijken en zeggen: ‘Het was goed zo. Ik houd van je!’ We kunnen samen zoeken naar teksten, muziek en rituelen die aansluiten bij het geleefde leven en het belang van dat moment. Inhoudelijk de afscheidsceremonie voorbereiden en ook voorgaan op de dag van de uitvaart. Dit kan op humanistische, pastorale of spirituele grondslag gebeuren.
Alexandra Markusse
Specialisten in jouw buurt
-
Als je jong bent, denk je meestal niet veel na over de dag waarop je je laatste adem uitblaast. Voor de meeste mensen is het opbouwen van hun leven een grotere prioriteit dan het afbouwen ervan. Dat is volkomen logisch, maar toch is het verstandig om eens te kijken of je je zaken goed geregeld hebt. -
De dood is onlosmakelijk verbonden met het leven, maar we denken er liever niet te veel over na. We schuiven dat onderwerp meestal ver voor ons uit. -
Wanneer het einde van het leven nadert, kunnen gedachten over de eigen uitvaart naar de oppervlakte komen. Hoewel dit onderwerp voor velen gevoelig is, is het van groot belang om uw wensen duidelijk vast te leggen en te bespreken met uw naasten. -
We verzekeren ons voor van alles en nog wat en over de ene verzekering denken we liever net wat langer na dan de andere. Toch denken en praten we liever nog niet altijd over een uitvaartverzekering. Ook al praten we er niet veel over, zo’n 70 procent van de Nederlanders heeft een uitvaartverzekering afgesloten. -
Heb jij weleens nagedacht over rouwvervoer? Meestal wordt een rouwauto gebruikt om de overledene naar de laatste rustplaats te vervoeren, maar er zijn nog zoveel meer mogelijkheden. -
Een groene uitvaart: waarom zou je daar, wanneer je altijd milieubewust leeft en duurzame keuzes maakt, niet voor kiezen? Er zijn veel mogelijkheden om de impact van jouw afscheid op het milieu zo klein mogelijk te maken. -
Ooit heb je er eentje afgesloten: een uitvaartverzekering. Maar weet je eigenlijk (nog) wel voor welke soort verzekering je hebt gekozen? -
Ieder mens is uniek en waarom zou iedere uitvaart daarom ook niet uniek zijn? Waar vroeger ‘standaard’ nog de norm was, mag een uitvaart nu bijzonder zijn. Passend bij de persoon die is overleden. -
Als afscheidsfotograaf kan ik jou heel goed vertellen waarom je als nabestaande een afscheid moet laten vastleggen, maar het is nog beter als je hoort wat andere nabestaanden hiervan vinden. De mensen die al eerder de keuze hebben moeten maken om het afscheid van hun dierbare te laten fotograferen. Want dat is het natuurlijk. Al krijg ik ook wel eens de vraag waarom je zoiets triests zou laten fotograferen. -
Kinderen en rouw. Dat zijn twee begrippen die je het liefst niet naast elkaar ziet staan. Kinderen zouden een onbezorgde jeugd moeten hebben en daar hoort de dood, en dus ook rouw, niet in thuis.