Als een baby een te strakke tongriem en/of lipband heeft, kan dit voor functionele problemen zorgen. Bij de baby kan zich dit uiten in bijvoorbeeld problemen met eten en drinken, en bij de moeder in problemen rond het geven van borstvoeding. Dr. Kirsten Slagter, tandarts-implantoloog en oprichter van de Tongriem Kliniek en het Tongriem Instituut, vertelt erover.
Hoe weet je of je kind een probleem heeft dat te maken heeft met de tongriem of lipband?
‘Iedereen heeft een tongriem en een lipband in zijn mond; alleen niet bij ieder kind of volwassene is deze strak. Het gaat erom of deze structuur goed kan bewegen. Is dit niet het geval, dan wordt dit een ‘orale restrictie’ genoemd en bij een strakke tongriem ‘ankyloglossia’. Of er problemen zijn en ontstaan, hangt van veel factoren af. De anatomische situatie kan ongunstig zijn, maar ook het aanwezig zijn van bepaalde afwijkende mondgewoonten of bij baby’s de anatomische verhoudingen tussen moeder en kind. Als er door adviezen van bijvoorbeeld een verloskundige, logopediste, lactatiekundige of fysiotherapeut geen oplossingen kunnen worden gevonden bij problemen, is het goed om de anatomie in de mond te bekijken. Zo kan er gekeken worden of er sprake is van afwijkende (mond)gewoonten of van een strakke anatomie. Tongriemproblematiek is heel divers en kan zich per leeftijdscategorie verschillend uiten.’
Waarom moet het probleem aangepakt worden?
‘Bij een strakke tongriem en lipband gaan de omringende spieren en weefsels compenseren door het gebrek aan ruimte. De mate van dit compensatiegedrag kan zich verschillend uiten; ook op latere leeftijd. Als het compenseren de overhand begint te krijgen, is het verstandig om in te grijpen. De WHO schrijft minimaal 6 maanden borstvoeding voor. Als de pijn tijdens het voeden voor moeders te veel is doordat een baby gaat bijten, kauwen of klemmen, kan een chirurgische ingreep, frenulotomie, helpen. Bij een strakke tongriem kan de tong geen goede slik maken doordat er onvoldoende bewegingsmogelijkheid is, en bij een strakke lipband kan de mond minder ver open. Op latere leeftijd kunnen bepaalde afwijkende mondgewoonten in stand blijven, zoals slissen, tongpersen, open mondgedrag of mondademhaling, of er ontstaat weinig ruimte in de kaken door een verkeerde tongpositie.’
Is er haast bij en zo ja: waarom?
‘Als andere adviezen door verschillende specialismen niet geholpen hebben, en het compensatiegedrag blijft aanwezig, dan is het het meest wenselijk om een behandeling voor de eerste drie maanden te doen. Baby’s verliezen primaire reflexen rond de leeftijd van 3 maanden, waardoor het moeilijker is om bepaalde (mond)gewoonten af te leren. Hoe ouder de patiënt, hoe meer ingesleten de gewoonten zijn.’
Wie is de aangewezen persoon om een diagnose te stellen?
‘Het vermoeden van een strakke lipband of tongriem kan bijvoorbeeld door een verloskundige, lactatiekundige, logopediste of fysiotherapeut worden uitgesproken. Een frenulotomie mag echter alleen worden uitgevoerd door een BIG-geregistreerde (tand)arts. De diagnose of er sprake is van een strakke tongriem of lipband, zou dan ook alleen door een (tand)arts moeten worden gedaan. Deze (tand)arts moet wel veel ervaring hebben met mondonderzoek en afwijkende (mond)gewoonten. Het gaat er niet om of je je tong goed kunt uitsteken, maar hoe goed de tong omhoog kan bewegen.’
Tongriemproblematiek is heel divers
Hoe verloopt het onderzoek?
‘Bij de Tongriem Kliniek wordt eerst geverifieerd of preventieve adviezen niet geholpen hebben of nog moeten plaatsvinden. Als blijkt dat dit niet afdoende geholpen heeft, wordt er naast een uitgebreide medische anamnese gekeken of er sprake is van lichamelijke kenmerken en wordt er een uitgebreid mondonderzoek gedaan. Afhankelijk van het mondonderzoek wordt er een advies gegeven om de strakke tongriem of lipband al of niet te behandelen.’
Hoe ziet de behandeling eruit?
‘Een frenulotomie kan op verschillende manieren worden uitgevoerd, bijvoorbeeld met behulp van een schaar, scalpel, laser of elektrotoom. In de Tongriem Kliniek is gekozen voor diathermie door middel van een elektrotoom. Zo wordt de wond direct ‘dichtgebrand’, zodat er minder risico is op bloedingen. Daarna ontstaat er een wondje dat binnen twee weken heelt. Zo ontstaat er een ‘nieuwe aanhechting’ van een tongriem en lipband die beweeglijker is, waardoor de omringende spieren en weefsels niet meer hoeven te compenseren.’
Over de Tongriem Kliniek
De Tongriem Kliniek is recentelijk verhuisd, zodat mensen uit heel Nederland en uit het buitenland, van baby tot volwassene, hier goed terecht kunnen. In de Tongriem Kliniek vinden consulten, preventieve screening en behandelingen plaats. Er is bewust gekozen voor een multidisciplinair team, met een tandarts, huisarts, lactatiekundige en kinder-manueeltherapeut, zodat de juiste adviezen gegeven kunnen worden. Is er nog andere problematiek, dan wordt er doorverwezen naar de aangewezen specialist, zoals een logopedist of orthodontist.
Ouders kunnen via een verwijzing of rechtstreeks bij de kliniek terecht. Tot 18 jaar wordt de ingreep vergoed uit de basisverzekering. Het Tongriem Instituut is per 1 januari 2023 gestart om scholingen en onderwijs te verzorgen voor diverse beroepsgroepen. Zie voor meer informatie www.tonguetieinstitute.eu.
Wist je dat?
Volgens wetenschappelijke literatuur komt ankyloglossia of een verkorte tongriem voor bij 4 tot 11% van alle pasgeborenen. In Nederland gaat het dan om zo’n 6700 tot ruim 18.000 baby’s (CBS 2019).
